Een burgerinitiatief om het openbaar vervoer beter toegankelijk en gratis te maken, kan zoals verwacht niet rekenen op grote steun in de Tweede Kamer. Ook staatssecretaris Jansen van Openbaar Vervoer is geen voorstander, want "gratis ov is ontzettend duur".

Initiatiefnemer DeGoedeZaak, een beweging om "Nederland eerlijker, duurzamer, inclusiever en rechtvaardiger te maken", haalde meer dan 58.000 handtekeningen op om een voorstel over openbaar vervoer op de politieke agenda te krijgen. Kern van hun voorstel is dat het ov in publieke handen moet komen, toegankelijker moet worden en gratis.

Kim van Eekelen van DeGoedeZaak mocht de aftrap geven voor het debat in de plenaire zaal van de Tweede Kamer, waar zelden een burger aan het woord komt. "Stelt u zich eens voor dat iedereen vrij kan reizen, ongeacht inkomen of beperking", hield ze Kamerleden en staatssecretaris Janssen (PVV) voor.

'Niet openbaar'

Volgens de initiatiefnemer verdient openbaar vervoer die naam nu niet, omdat het in haar ogen nogal tegenvalt met de openbaarheid. "Treinen worden drukker, kaartjes duurder en in het streekvervoer verdwijnen steeds meer lijnen." Van Eekelen wijst erop dat veel mensen met een beperking niet meer met het ov "durven of kunnen", omdat dat te ingewikkeld is.

Veel partijen staan sympathiek tegenover het initiatief, maar zien ook grote bezwaren. Regeringspartij NSC bijvoorbeeld erkent dat gratis ov "goed klinkt", maar vindt het tegelijk een nogal ongerichte maatregel. "Voor grote groepen is het namelijk wel betaalbaar", zegt Kamerlid Van Dijk. Met het gratis maken van het ov voor iedereen zou zeker 4 miljard euro per jaar zijn gemoeid.

Wat betreft NSC'er Van Dijk moet het openbaar vervoer wel gratis zijn voor bepaalde groepen minima. Staatssecretaris Jansen zou wat dat betreft een voorbeeld moeten nemen aan Limburg, zegt hij, waar bijstandsgerechtigden in sommige gemeenten binnenkort gratis in de daluren mogen reizen.

Jansen zegde toe te zullen inventariseren of het mogelijk is om "op bepaalde momenten kortingen te geven aan bepaalde groepen", maar meer concrete toezeggingen deed hij niet.

Vanuit de Kamer klonk flinke kritiek op de honderden miljoenen die het kabinet bezuinigt op het ov. Kaartjes worden daardoor nog veel duurder, is de verwachting. Kamerlid Van Kent van de SP stelde dat het kabinet "geen vinger uitsteekt" om iets te doen aan de betaalbaarheid.

Wat hem betreft zou het openbaar vervoer stapsgewijs in vijf jaar gratis moeten worden voor iedereen. Ook GroenLinks-PvdA ziet gratis ov op langere termijn wel zitten. "Mag dat wat kosten? Ja, dat mag wat kosten", zei Kamerlid De Hoop.

Denk-Kamerlid El Abassi schetste dat mensen die geen auto kunnen betalen én geen geld hebben voor het ov "geen toegang hebben tot werk", omdat ze er simpelweg niet kunnen komen. SGP-Kamerlid Stoffer pleitte ervoor het ov betaalbaar te houden "voor de gewone man" middels een btw-verlaging en ov voor kinderen onder de 12 jaar gratis te maken.

Beknibbelen

Een aantal coalitiepartijen deelde de zorgen over de betaalbaarheid - het ov is de afgelopen jaren flink duurder geworden - maar wees erop dat er ook andere zorgen leven bij Nederlanders. En die moeten ook worden geadresseerd.

Zowel PVV-Kamerlid Heutink als BBB'er Pierik zei dat er "geen geldboom" is en dat er politieke keuzes moeten worden gemaakt "in schaarste". Beiden verwezen naar de voorjaarsnota, de halfjaarlijkse bijstelling van de begroting, voor eventuele concrete stappen.

Staatssecretaris Jansen benadrukte dat betaalbaarheid van het ov hem aan het hart gaat en zei te streven naar "structurele oplossingen", zonder te zeggen in welke richting hij die zoekt. In de richting van de voorjaarsnota, waar op dit moment over wordt onderhandeld, beloofde Jansen zich er hard voor te maken dat er "zo min mogelijk beknibbeld wordt". Maar ook op dit punt wilde hij niets beloven.

Initiatiefnemer Van Eekelen had haar aftrap van het debat afgesloten met de woorden "u heeft de macht om dit verhaal werkelijkheid te maken". Dat is vandaag niet gebeurd, maar dankzij de 58.000 handtekeningen ging het er wel over.